Voor dit interview spraken met sportpedagoge Judith Stolwijk. Ze neemt ons mee in het principe “risicovol spel” en het belang van fysieke risico’s voor kinderen. Ze traint met regelmaat ook onze pedagogische professionals om ze anders naar risico’s van kinderen te laten kijken en waarom dit zo waardevol is.
Zou je iets willen vertellen over jezelf en over je achtergrond?
Ik ben Judith Stolwijk, geboren en opgegroeid in Friesland in een vrijstaand huis met een enorme tuin. Kenmerkend voor hoe ik ben opgegroeid is dat ik werd gelaten;
“Er werd op vertrouwd dat het goed ging”
Men vond dit ook normaal vroeger. Je ging spelen, moest om 17:30 uur thuiskomen en niemand keek met je mee. Ik was altijd aan het bewegen, heb veel aan sport gedaan en deed later de ALO. Ik leerde al snel dat ik kinderen écht wilde leren kennen, dus heb ik daarna de PABO gedaan. Nu werk ik op een basisschool als groepsleerkracht van groep 5.
Daarnaast ben ik docent op de ALO/PABO, een vrij nieuwe opleiding waarbij bewegen en leren samenkomen in het onderwijs.
Kan jij ons vertellen wat risicovolspel eigenlijk is?
Dat is een heel mooi begrip en hier zijn heel veel verschillende perspectieven op, als je het bekijkt vanuit het kind, vanuit de ouders, vanuit de professionals pedagogisch professionals enz.
“Risicovol spel is in mijn optiek dat een kind zijn eigen grenzen leert verkennen”
Dat is misschien wel de mooiste omschrijving, maar tegelijk ook de meest vage omdat elk kind anders is. En het punt in risicovol spel is ook dat je het kind goed moet kennen om te weten “oh ja, zij kan dit wel” en “bij hem moet ik misschien nog even een beetje grenzen aangeven”, of er in ieder geval naast gaan staan om dat stukje te begeleiden. Maar soms moet je kinderen ook verleiden om dat stukje op te zoeken omdat er bijvoorbeeld angst in de weg zit. Dus het is een heel ingewikkeld onderwerp, waarbij je als professional heel goed naar het kind, dat zijn grenzen aan het verkennen is, moet blijven kijken.
Welk spel valt er onder risicovol spel?
De 6 elementen van risicovol spel zijn: bij water spelen, met vuur spelen, met gevaarlijke materialen werken, hoogte, snelheid en spelen uit het zicht. Dit allemaal aangepast aan de leeftijd van het kind.
Zou je risicovol spel dus kunnen zien als middel?
Risicovol spel als middel om je grenzen te verkennen? Ja, eigenlijk wel. Daar is het risicovol spel ook uitermate geschikt voor, om dat uit te zoeken.
“Stel jezelf dan eens de vraag; wat is een aanvaardbaar risico?
Voor het kind en voor de begeleider en wanneer heb je het over gevaar?
Het aangaan van risico’s is voor kinderen heel vanzelfsprekend, ze zoeken voortdurend naar uitdagingen. Waarom is dat nu zo belangrijk?
In de kern is het belangrijk je grenzen te leren kennen. Het is van belang om op alle terreinen in je lichaam te weten waar je grenzen liggen.
“Wanneer je niet van jongs af aan leert door vallen en weer opstaan waar je grenzen liggen, leer je ook niet hoe je later met weerstand om moet gaan”
Bij kinderen gaat dit proces heel natuurlijk. Ieder kind is nieuwsgierig en wil uitzoeken wat hij kan. Door steeds te vallen en letterlijk weer op te staan, leert een kind hoe hij het de volgende keer
anders moet doen. Het is heel gezond om dit zelf uit te mogen zoeken. Het is van belang dat een kind hier de tijd en de ruimte voor krijgt. Laat het kind weten dat het mag onderzoeken en proberen. Als je laat merken dat het niet mag, dit kan al simpel door je mimiek, zal een kind meteen een rem ervaren en stoppen met zijn spel en onderzoek.
Wat gebeurt er met een kind en zijn ontwikkeling wanneer wij risicovol spel belemmeren of zelf tegenhouden?
Als een kind te vaak op de rem gezet wordt dan is de kans aanwezig dat een kind angstig wordt of angsten ontwikkelt. Dit gaat tenslotte ten koste van zijn veerkracht. Dit betekent dat wanneer er iets onverwachts gebeurt het kind geen idee heeft hoe hij zichzelf moet redden.
“Daarom vind ik risicovol spel zo ontzettend belangrijk en hoort het wat mij betreft bij de algemene ontwikkeling van ieder kind”
Ik merk dat we op dit moment met een curling-cultuur te maken hebben en veel ouders hun kinderen pamperen, kinderen worden steeds vaker weghouden van risico’s. Door niet goed te leren waar je grenzen liggen kan je op latere leeftijd makkelijker een burn-out ontwikkelen. Je hebt niet geleerd wat je grenzen zijn en zal er dus ook makkelijker overheen gaan.
Zijn kinderen zelf goed in staat om een inschatting te maken van risico’s?
Jazeker, maar dan moeten ze wel veel mogen en blijven oefenen met vallen en opstaan en uitgedaagd of verleid worden tot het aangaan van risico’s. Dat betekent dat wij een diverse omgeving moeten creëren waarin een kind kan uitproberen, onderzoeken en grenzen kan verkennen op verschillende terreinen.
Op het moment dat bij het kind de hartslag omhooggaat en zegt dat er een kriebel in zijn buik zit, dan is een kind bezig met risicovol spel.
Je kan je er zelf wel een voorstelling van maken hoe dit voelt, leuk spannend!
Vanaf welke leeftijd is risicovol spel van belang denk jij?
Vanaf de geboorte. Het is niet voor niks dat een baby de wereld leert kennen door zijn lichaam. Door te kijken, te pakken, te rollen, te staan, te springen, alles wat er in de lichamelijke ontwikkeling van een kind gebeurt, gebeurt altijd in relatie tot de wereld waarin hij opgroeit. Afstapjes, opstapjes, alles zal hij aangaan, daar is zijn lichaam voor gemaakt.
“Ouders en pedagogisch professionals vinden dit nog wel eens lastig, kinderen lopen wel eens letsel op, een blauwe plek of een bult, maar dat hoort erbij”
Hoe kan je als pedagogisch professional het risicovol spel op een goede manier begeleiden en stimuleren?
Dit begint bij het kind leren kennen. Door te weten wat een kind kan en wil, kan jij goede inschattingen maken. Ook is het van belang de verhoudingen onder de kinderen onderling goed te kennen en in de gaten te houden. Kinderen moeten ook hun grenzen mogen aangeven zonder meteen voor watje uitgemaakt te worden.
“Respect voor elkaars grenzen is van groot belang”
Respect voor autonomie is een belangrijk punt hierin, het risicovol spel van een kind mag nooit vergeleken worden met het spel van een ander kind.
Wanneer de pedagogisch professional gevaar ziet of ervaart, kan hij het kind op een goede manier begeleiden. Wanneer wij gaan roepen dat het kind moet uitkijken en dat hij wellicht zou kunnen vallen, dan geven wij hem eigenlijk de boodschap dat hij het niet kan. Door erbij te komen staan en het kind te vragen wat hij wil doen geef je een andere boodschap. Laat hem uitleggen wat hij van plan is en geef eventueel aan dat jij het spannend vindt er graag even naast komt staan. Zo laat je het kind merken dat je hem serieus neemt, maar rem je hem niet onnodig af.
Hoe kan de pedagogisch professional ruimte geven aan risicovol spel en hoe bewaak jij je eigen grenzen zonder het kind te kort te doen of te belemmeren?
Er zijn meerdere mogelijkheden. Je moet goed kijken naar wat er bij je past. Sommige professionals vinden het fijn om gewoon even de andere kant op te kijken. Bijvoorbeeld als je een kind een boom in ziet klimmen en je hebt zelf heel veel moeite met hoogtes, dan kan het helpen om even de andere kant op te kijken.
“Kinderen hebben het feilloos door als jij angst voelt
en zullen merken dat jij het spannend vindt”
Dus draai je even om en laat een ander meekijken. Het is dus van belang om dit onderwerp onderling te bespreken. Waar zit jouw angst? Zo kan je elkaar helpen en die vormen van risicovol spel begeleiden die goed bij jou passen. Houd het klein en bedenk goed wat jij kan doen om kinderen de ruimte te geven voor risicovol spel.
Tussen helemaal niets doen en ingrijpen zitten trouwens nog een heleboel stappen. Begin eens met observeren van dat wat er gebeurt;
“…handen in je zakken en kijken”
Wat doet dit kind eigenlijk en is het wel nodig om in te grijpen? Stel vragen aan het kind; wat wil je? Kan ik je helpen
Ouders hebben soms moeite met risicovol spel. Wat zou jij tegen ouders willen zeggen om ze ervan te overtuigen dat risicovol spel belangrijk is voorde ontwikkeling van een kind?
Het hoort gewoon helemaal bij de algemene ontwikkeling van ieder kind. Ik vertel ouders dat zij vroeger ook mochten vallen en opstaan. Dit heeft hen veel gebracht. Waarom vinden wij dit nu zo moeilijk bij onze kinderen? Dat heeft naar mijn idee met veel dingen te maken. We worden drukker, we krijgen minder tijd om eens rustig naar ons kind te kijken. Hoe en waarom doet hij de dingen die hij doet eigenlijk? Zo krijg jij vertrouwen in je kind.
“Ook hebben kinderen het nodig om eens door iemand anders aangesproken te worden, dat is heel gezond”
We zijn teruggegaan van een gezin met misschien wel tien kinderen waarin moeder altijd thuis was en vader aan het werk. Die kinderen speelden vrij buiten en moesten om een bepaalde tijd binnen zijn. Tegenwoordig hebben we gemiddeld twee kinderen en zien we alles. Wij houden onze kinderen constant in de gaten, dat doet ook wat met kinderen. En ook wat met die ouders, ze zien alles van hun kinderen en moeten overal wat van vinden. Maar nee, dat hoeft echt niet, je hoeft als ouder niet óveral wat van te vinden.
Tot slot; heb je nog tips en trucs voor ons om risicovol spel op een goede manier te integreren in de dagelijkse praktijk?
Er op uit gaan! Ga naar buiten, ga de stad in. Zoek risico’s op en leer de kinderen hier op een goede manier mee om te gaan. Leren fietsen, vooral niet te laat mee beginnen! Zelf laten doen en veel meegaan met kinderen.
En voor de jonge kinderen; snelheid, heuveltjes afrennen, glijbanen achterstevoren afglijden, op elkaar wachten en leren dat je kan botsen op de glijbaan, hoe los je dit op? Het zit hem in simpele dingen.
“Wat is nou het leukste spelletje wat een kind kan spelen? ………Verstoppertje spelen! Ik ben weg, uit zicht en oh, wat is dat spannend!”
Meer weten? Neem dan eens een kijkje
op de website van Judith!
